Rozmowa z dr hab. Barbarą Kryk, prof. US, pełnomocniczką Rektora ds. społecznej odpowiedzialności uczelni
Przegląd Uniwersytecki: Na czym polega społeczna odpowiedzialność uczelni?
Barbara Kryk: Społeczna odpowiedzialność uczelni – oczywiście w dużym uproszczeniu – polega na prowadzeniu działań w sposób fair, bo określenie etyczny wprowadza nas już na inny poziom. Natomiast najprostsza definicja obejmowałaby odpowiedzialność za to, co się robi wobec szeroko rozumianego otoczenia – bliższego i dalszego, czyli naszych interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych.
PU: Czym jest zrównoważony i jakie jest jego znaczenie w kontekście uczelni wyższej?
Barbara Kryk: Rozwój zrównoważony jednakowo traktuje aspekty ekonomiczne, społeczne i środowiskowe. Mówiąc obecnie o społecznej odpowiedzialności uczelni, ale również innych podmiotów, należy podkreślić, że cele i zadania znajdujące się w tych trzech obszarach powinny być podporządkowane celom zrównoważonego rozwoju określonym w Agendzie 2030. Opracowując katalog dobrych praktyk uczelni, wskazując, jakie działania podejmuje Uniwersytet Szczeciński, były one przypisywane do określonych celów nadrzędnych związanych np. ze zdrowiem, ochroną środowiska czy równością. Agenda określa siedemnaście głównych celów i nasze działania związane z rozwojem zrównoważonym są próbą wpisania się w ich osiągnięcie. Staramy się podejmować takie aktywności, abyśmy mogli wpływać na zmiany korzystne z punktu widzenia rozwoju zrównoważonego. W zależności od celu realizowane są konkretne działania np. w obszarze zdrowia – polityka zdrowotna związana również z badaniami profilaktycznymi, w obszarze równego traktowania – opracowanie i prowadzenie określonej polityki równościowej, stworzenie kodeksu etycznego zawierającego zasady postępowania, powołanie pełnomocnika Rektora US z tak sprofilowanym obszarem zadań. Wszystkich działań oczywiście nie jesteśmy w stanie jako uczelnia podjąć, ale możemy tu wymienić chociażby „zielone” zamówienia publiczne.
PU: Które z tych zadań można by określić jako najbardziej istotne dla uczelni?
Barbara Kryk: Powinniśmy starać się dążyć do zrównoważenia w tych trzech wymienionych obszarach, nie skupiać się na jednym z nich. To nie jest na pewno zadanie łatwe. W uczelni na pierwszy plan, obok edukacji, wysuwają się działania społeczne i środowiskowe – uczelnia nie jest firmą, w której działalności stawia się na zysk. Jednak wszystkie aspekty powinny być traktowane równorzędnie. Aspekt właściwego gospodarowania, aby można było realizować założone cele, również jest istotny z perspektywy osób zarządzających uczelnią. Musimy pozostawać w zgodzie ze społecznością wewnętrzną, akademicką – naszymi pracownikami naukowymi, dydaktycznym, administracyjnymi i technicznymi oraz studentami, a także – z naszym otoczeniem zewnętrznym. Jest to kwestia, która już od dawna wpisuje się w misję uczelni. Nawet takie działania jak wprowadzenie Elektronicznego Zarządzania Dokumentacją (EZD) wpisują się w tzw. zieloną ścieżkę. Można tu wymienić bardzo wiele jednostkowych działań od wymiany okien po zakładanie łąk zamiast trawników czy pasieki IMMUNO w Kulicach.
PU: Z tymi zagadnieniami wiąże się pojęcie zielonej transformacji uczelni – jakie działania są podejmowane lub planowane do podjęcia w tym zakresie?
Barbara Kryk: Jedną z istotnych kwestii do przemyślenia w tym obszarze jest zwrócenie uwagi m.in. na wspomniane procedury związane z zamówieniami publicznymi. Kupujemy papier z recyklingu, można również zamawiać inne materiały produkowane z odzyskiwanych surowców np. tonery. Organizując konferencję, możemy zwracać uwagę, aby woda nie była w plastikowych butelkach i kubkach itp. W ten sposób nie będziemy dodatkowo obciążali środowiska. Można rozważyć założenie na budynkach uczelni, na których oczywiście da się to zrobić, paneli fotowoltaicznych, co również pozwoli zmniejszyć koszty energii dostarczanej do poszczególnych jednostek.
PU: Jakie inicjatywy podejmuje i wspiera komisja ds. społecznej odpowiedzialności uczelni, której Pani Profesor przewodniczy?
Barbara Kryk: 2 czerwca 2022 roku Uniwersytet Szczeciński dołączył do grona sygnatariuszy Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni (DSOU). Podczas konferencji „Doświadczenia, praktyki i wyzwania społecznej odpowiedzialności uczelni”, zorganizowanej wspólnie przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Ministerstwo Edukacji i Nauki w Warszawie kanclerz US, z upoważnienia Rektora Uniwersytetu Szczecińskiego, podpisał w imieniu uczelni przyjęcie Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni. To pierwszy sygnał związany z usankcjonowaniem tych działań, nadaniem im odpowiedniej rangi. Wśród podejmowanych przez nas inicjatyw można wymienić przykładowo to, że już drugi rok z rzędu była prowadzona akcja: Dzień Wody. W ramach obchodów tego święta w Instytucie Biologii US uczestnicy mieli możliwość wysłuchania serii wykładów na temat znaczenia wody w życiu człowieka i dla jego zdrowia, a także – roli zbiorników wodnych w ochronie zwierząt w środowisku naturalnym. Dodatkową atrakcją była możliwość samodzielnego przebadania jakości wody za pomocą testów paskowych, a także – wystawa dotycząca problemu zużycia wody przy produkcji przedmiotów codziennego użytku i jedzenia. Organizowane są również warsztaty i webinaria dla studentów. Warto przypomnieć, że dzięki dr Katarzynie Kazojć – pomysłodawczyni Plebiscytu Równa Firma – w 2022 roku to wydarzenie odbyło się już po raz dziesiąty. Członkowie komisji wspierali prace związane z organizacją ostatniego plebiscytu. Jest on dobrze oceniany i doceniany w otoczeniu.
PU: Jak pracownicy i studenci mogą wspierać te cele w swoich codziennych działaniach?
Barbara Kryk: Trzeba zacząć od siebie i starać się dobrze wykonywać to, co robimy, ale jednocześnie – myśleć nie tylko o sobie, ale też o innych. Co prawda wszystkie społeczne działania, które w ramach uczelni podjęto w ubiegłym roku na rzecz pomocy osobom z Ukrainy, pokazują, że jesteśmy skłonni do zjednoczenia się w zrywie pomocy. Jednak obserwujemy również na co dzień, że wśród studentów, ale i pracowników, ten duch niesienia pomocy nieco zaginął. Kiedyś tego typu aktywności studenckich było więcej. Obecnie często ludzie są zamknięci i skupieni na sobie, oczywiście nie wszyscy – ale u wielu osób można taką postawę zaobserwować: egocentrycznego patrzenia na własne interesy i źle pojętej asertywności. Aby wpisać się w te działania, powinniśmy myśleć szerzej. Bardzo dobrze odzwierciedla to hasło „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Każdy ma wiele pracy i problemów, ale powinniśmy również podejmować działania na rzecz osób i otoczenia, w którym funkcjonujemy.
PU: Z jakimi instytucjami uczelnia współpracuje w zakresie społecznej odpowiedzialności i rozwoju zrównoważonego?
Barbara Kryk: Kilka osób z Uniwersytetu Szczecińskiego, wraz ze mną, należy do ministerialnej grupy roboczej ds. społecznej odpowiedzialności uczelni (przy Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej). W ramach grupy pracujemy np. nad katalogami dobrych praktyk czy zagadnieniami etycznymi. Niedawno odbyło się spotkanie, podczas którego prezentowano również, jak tego typu zadania realizują uczelnie zagraniczne. Warto podkreślić, że już od jakiegoś czasu są opracowywane rankingi uczelni pod kątem społecznej odpowiedzialności. Wśród nich pojawiają się pojedyncze polskie szkoły wyższe. Dla zagranicznych uczelni społeczna odpowiedzialność jest ważna, przykłada się do niej dużą wagę. Uczelnie otrzymują certyfikaty związane ze spełnianiem najwyższych standardów w tym zakresie. Rzutuje to m.in. na postrzeganie uczelni i jej atrakcyjność, zarówno dla interesariuszy obecnych, jak i przyszłych. Warto więc wziąć przykład z najlepszych i rozwijać społeczną odpowiedzialność uczelni. Podobnie jak w innych obszarach, wiele zależy od nastawienia oraz włączenia zagadnień i zadań z zakresu społecznej odpowiedzialności do wszystkich obszarów działalności uczelni. Wręcz potraktowania ich jako determinantę funkcjonowania uczelni. Współpracujemy ze stowarzyszeniami takimi jak Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Polskie Stowarzyszenie Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych czy Polskim Oddziałem PRME (Principles for Responsible Management Education) w ramach inicjatywy ONZ. Istotną rolę odgrywa również Katedra Zrównoważonego Rozwoju Społecznego UNESCO przy Szkole Doktorskiej US, która nawiązała kontakt i współpracę z innymi tego typu katedrami (polskimi i zagranicznymi). Wspomnieć należy również o szeregu umów z różnymi podmiotami gospodarczymi, które podpisał rektor Uniwersytetu Szczecińskiego, rozwijając w ten sposób relacje z otoczeniem lokalnym.
PU: Jakie są dalsze plany działań?
Barbara Kryk: Według komisji ds. SOU warto podnieść poziom wiedzy pracowników i studentów z zakresu społecznej odpowiedzialności uczelni, co wynikało z wcześniej przeprowadzonych badań ankietowych. Podjęliśmy m.in. działania w celu opracowania materiałów szkoleniowych dla pracowników. Za zgodą pani prorektor ds. kształcenia US wprowadzono do listy zajęć do wyboru na przyszły rok akademicki dwa przedmioty (społeczna odpowiedzialność podmiotów, rozwój zrównoważony w realu) i mamy nadzieję, że studenci będą je wybierać. Należałoby również rozwinąć stronę internetową, na której moglibyśmy w jednym miejscu pokazać, że uczelnia podejmuje liczne działania w zakresie społecznej odpowiedzialności i wypracowała odpowiednie procedury sprzyjające osiąganiu celów rozwoju zrównoważonego Agendy 2030. To ułatwiłoby również wyszukiwanie potrzebnych informacji. Wiele działań zostało zrealizowanych, nowe są podejmowane, zatem warto je zaprezentować i upowszechnić.
Szczegółowe informacje znajdują się na stronie: https://teamsou.usz.edu.pl/
Rozmawiała dr Agnieszka Szlachta
redaktor naczelna "Przeglądu Uniwersyteckiego"
