Rafał Wojaczek - "Byłem, jestem" [red. dr Konrad Wojtyła]

Nakładem wydawnictwa Instytuu Mikołowskiego ukazała się książka Rafała Wojaczka pt. "Byłem, jestem". Jak podkreśla Maciej Melecki, publikacja bezpośrednio związana jest z uczczeniem 50. rocznicy śmierci poety, jaka przypadła 11 maja 2021 roku.

Książka zwiera wybór faksymiliów związanych z twórczością i życiem Wojaczka – pochodzących z archiwum Instytutu Mikołowskiego, gromadzonego nieprzerwanie od początku powstania instytucji, którego siedzibą przez dwadzieścia lat (1999 – 2019) było rodzinne mieszkanie poety. Oprócz pamiątek po Poecie, jakie zostały zachowane przez jego rodziców, a które przeszły na poczet własności IM, na przestrzeni lat pojawiały się raz po raz – w postaci darowizn lub zakupu – kolejne rzeczy autorstwa Wojaczka, kompletowane oraz archiwizowane w postać bogatego zbioru.

Redaktorem inicjującym był Maciej Melecki, redaktorem zaś dr Konrad Wojtyła z Uniwersytetu Szczecińskiego. W książce opublikowano teksty Bogusława Kierca, Romualda Cudaka, Joanny Dembińskiej – Pawelec, Dariusza Pawelca, Konrada Wojtyły, a także pracowników IM: Macieja Meleckiego i Krzysztofa Siwczyka.

We wstępie dra Konrada Wojtyły czytamy:

"W rozrastającej się od ponad 50 lat bibliotece tekstów poświęconych twórczości Rafała Wojaczka, jak też jemu samemu, brakowało pozycji, która ukazywałaby autora Innej bajki przez pryzmat obiektów czy pamiątek z nim związanych. Za taką winien uchodzić album Byłem, jestem, w którym opublikowano reprodukcje rękopisów wierszy i ich maszynopisów, faksymilia listów i dedykacji, odręczne notatki w periodykach literackich, wreszcie fotografie. Wartość samą w sobie stanowią nieupublicznione dotąd zdjęcia z wizerunkiem poety oraz trzy nieznane utwory: Metamorfoza (pierwotny tytuł: Ptaszek w mowie Polaków), 1966 i Trudny wiersz.

Materiały rękopiśmienne pozwalają nie tylko „przedmiotowo” rekonstruować i opisywać biografię Wojaczka, ale też jeszcze wnikliwiej analizować jego utwory – poznajemy pierwotne wersje, a również śledzimy skomplikowany proces ich powstawania. Wersje oryginalne, ale też nanoszone na nie poprawki, dają wgląd w charakter pisma autora, lecz przede wszystkim są przykładem niekończącej się wręcz redakcji wiersza. Studium zapisu ujawnia kulisy immanentnego postawania tekstu, stawania (się) autora względem tekstu, a także jego (genetycznego) odczytania.

Byłem, jestem zawiera wybrane reprodukcje, które w ujęciu biograficzno-literackim tworzą rozległą panoramę aktywności Wojaczka, ujawniającą, w układzie chronologicznym, proces osiągania poetyckiej jedyności: zindywidualizowanego języka, skali wypowiedzi oraz wyobraźni ufundowanej na potrzebie transgresyjnego wyłaniania nowych, kreacyjno-poetyckich, światów. Z pomocą prezentowanych tu artefaktów – w sposób niemalże organiczny – przekraczamy granicę między tym, co tekstualne, a tym, co biograficzne.

Wszystkie pamiątki pochodzą z kolekcji gromadzonej od blisko ćwierćwiecza przez Instytut Mikołowski. Kontekst, w którym zostają przywołane na kartach albumu, pozwala na szerszy – niż intymistyczny – odbiór. Dzieje się tak, ponieważ pokusa, by tylko graficznie zilustrować życie i twórczość Wojaczka, znalazła przeciwwagę w postaci tekstów krytyczno-literackich syntetyzujących dotychczasowe odczytania, jak też
podejmujących nie opisane dotąd zawiłości genologiczne czy interpretacyjne.

Album Byłem, jestem – jako szczególne kenotafium – dopowiada życiorys Wojaczka i rozbudza apetyt, by obcować z wysokiej klasy literackiej dziełem. Stanowi również doskonały pretekst, by poznać kulturotwórczą i edukacyjną rolę, jaką od lat pełni Instytut Mikołowski, pozostając nie tylko najważniejszym w Polsce depozytariuszem pamięci o autorze Którego nie było, ale też inicjatorem wielu przedsięwzięć, których celem
jest popularyzacja jego twórczości".