Koncert promujący płytę Jakuba Stefka
9 listopada 2023 roku, 85 lat po pogromie Nocy Kryształowej i 80 lat po wysadzeniu Wielkiej Synagogi na Tłomackiem w Warszawie, jako symbolu zdławienia powstania w getcie warszawskim, premierę ma płyta „The Echo of The Temple”. Album składa się z sześciu utworów, nawiązujących do tradycji synagogalnej, współczesnych kompozytorów – Adama Porębskiego, Aleksandry Chmielewskiej, Anny Marii Huszczy, Marcina Tadeusza Łukaszewskiego, Dariusza Przybylskiego i Ignacego Zalewskiego. Wykonawcą jest organista Jakub Stefek, pracujący m. in. w Synagodze Pestalozzistrasse w Berlinie.
Choć prawie nikt nie zdaje sobie z tego sprawy, organy w synagogach mają starożytny rodowód – niektórzy uważają, że znajdowały się one w Świątyni Jerozolimskiej. Od 1810 roku zaczęły być one powszechnie instalowane w synagogach – wpierw w Niemczech, później w całej Europie, a nawet – na całym świecie. W przedwojennej Polsce muzyka organowa towarzyszyła liturgiom w największych synagogach we wszystkich miastach.
W XIX wieku idea żydowskiej reformy liturgicznej była taka, aby kompozytorzy brali stare żydowskie melodie i łączyli je z sobie współczesnym językiem muzycznym. Kiedy poznałem tę historię – między innymi pracując nad doktoratem – pomyślałem, że kolejnym rozdziałem tej przerwanej przez czasy wojny historii byłoby odtworzenie tego procesu dzisiaj, w XXI wieku – tłumaczy Jakub Stefek.
Tak narodził się wieloletni projekt, w ramach którego sześcioro wybitnych i utytułowanych polskich kompozytorów młodego pokolenia stworzyło utwory według tego zamysłu. Każdy podszedł do tematu w inny sposób. Adam Porębski opracował pieśni Abrahama Lichtensteina, szczecińskiego kantora z XIX wieku – najpierw w wersji na kantora, chór i organy, a później na organy solo. Aleksandra Chmielewska i Dariusz Przybylski stworzyli imponujące dzieła, które są oparte na dwóch melodiach kadiszu zanotowanych przez Louisa Lewandowskiego. Anna Huszcza sama wybrała melodię Louisa Lewandowskiego spośród trzech monumentalnych tomów, pisząc hołd dla tradycji organowej. Marcin Łukaszewski połączył dwie najsłynniejsze melodie żydowskie świata – Kol Nidre i Hava Nagila – tworząc pomost między sacrum i profanum. Ignacy Zalewski w niezwykle osobistym dziele przesunął punkt ciężkości z melodii na barwę, idąc w kierunku, który zaczynała podejmować organowa muzyka żydowska krótko przed dramatycznym przerwaniem jej historii.
Sam tytuł „Echo Świątyni” ma wiele znaczeń. Z jednej strony odnosi się do najwcześniejszych przekazów o instrumentarium Świątyni Jerozolimskiej. Z drugiej strony, wielu synagogom reformowanych, w których brzmiały organy, nadawano nazwę „Tempel”. Z trzeciej strony – materiał zarejestrowano w przepastnym wnętrzu Kolegiaty w Stargardzie – najwyżej sklepionym gotyckim kościele w Polsce, a zatem echo jest wkomponowane w artystyczny zamysł brzmieniowy.
To płyta, która bardzo silnie nawiązuje do dziedzictwa, na które powinniśmy zwrócić uwagę. Organowa muzyka żydowska to dowód, że można umiejętnie połączyć tradycję z nowoczesnością. Między blokowaniem wszystkiego, co nowe, a odrzucaniem wszystkiego, co dawne, istnieje złoty środek.
The Echo of The Temple Requiem Records / Opus Series 91/2023
Jakub Stefek – organy
Piotr Grabowski – reżyser dźwięku
Adam Porębski, Aleksandra Chmielewska, Anna Maria Huszcza, Marcin Tadeusz Łukaszewski, Dariusz Przybylski, Ignacy Zalewski
Płytę można nabyć sklepie internetowym Wydawnictwa Opus Series: www.opus-series.com, dostępna jest także w serwisach streamingowych (m.in. Spotify).
Koncert promujący płytę odbędzie się 4 grudnia 2023 roku, o godzinie 19:30 w Pałacu Ziemstwa Pomorskiego Akademia Sztuki w Szczecinie. Więcej o artyście oraz o płycie: www.stefek.art.
